Grappenderwys is al gesê redakteurs se taak is om die korrels van die kaf te skei – dan publiseer hulle die kaf! Namate die Maas-fenomeen in die Suid-Afrikaanse media bly spoed optel het, het ek begin wonder oor die element van waarheid wat die ou grappie dalk bevat.

Nou het die bom gebars. Ons sit met ‘n mediadebakel van – soos Oubaas sou sê – “epidermiese proporsies” . Die heer Maas se tjank is wel afgetrap, wat hy al lankal verdien. Maar ongelukkig is hy nie al wat gewond is nie. Rapport se gesig is bespat met roereier. Die arme redakteur, Tim du Plessis, spring rond om vure te blus – nie altyd ewe oortuigend nie. Die Kerk en kerkmense word uit allerlei onvriendelike oorde bygedam oor hul sogenaamde “onverdraagsaamheid”. Aktiviste wat sulke selfoon-kampanjes op tou sit, het bloed geruik; hulle kan nou makliker veldbrande stig.

In hierdie onheuglike omstandighede vra ‘n vriend in alle opregtheid hoe ek as oud-redakteur so ‘n gemors sou hanteer het. Miskien het my antwoord hom verbaas: ek weet nie, want in my wildste drome kan ek nie voorsien dat so iets ooit oor my pad kon gekom het nie. Dit raak ek nie kwyt uit verwaandheid nie. Soos ek egter my mandaat as redakteur verstaan en my verantwoordelikheid jeens my koerant, my maatskappy en my lesers vertolk het, het die ruimte vir ‘n replika van die Maas-insident werklik nie bestaan nie.

Vir so ‘n een-dimensionele rubriekskrywer wat net op kontroversie teer –

kontroversie ter wille van die kontroversie – wat skok net om te skok en wat kwaad maak ter wille van sy eie sardoniese plesier, sou in my span werklik nie plek gewees het nie. Noem my outyds, maar ek verkies ‘n rubriekskrywer met joernalistieke integriteit, een wat wel omstrede kan wees as dit moet, maar wat lesers ook kan ontroer, laat lag en laat dink. Iemand met geloofwaardigheid. Iemand wat lesers se vertroue geniet, en wat daarom verskoon word as hy dalk ‘n keertjie ietwat te geniepsig of gewaagd sou raak. Nie ‘n studentikose warkop nie.

Maas het immers al in die bylae By en elders sy kleure al oor en oor gewys; ook sy ongelukkige nuk om daardie soort mense wat die bestendige ruggraat van ‘n blad se lesers vorm, te koggel, uit te daag, die harnas in te jaag en te vervreem. As rubriekskrywer was hy ‘n ongeluk wat ‘n plek en tyd gesoek het om te gebeur. Toe gebeur dit baie vinnig by sy nuwe krip, Rapport. By slaak seker ‘n dawerende sug van verligting oor die tydige verlies van hierdie “media-ster”!

Rapport ontken nie dat Maas om net een rede gehuur is nie. Dit is om die pot behoorlik te roer. Pleks van voel-voel daardie gevaarlike waters instap, gee die koerant die nuweling toe onverstaanbaar sommer ‘n hele kosbare blad se ruimte om te maak en te breek soos hy wil. Maas is baas! Sulke onmiddellike redaksionele gasvryheid aan ‘n wildvreemdeling wat nog nie begin het om sy spore op die nuwe werf te verdien nie, vind ek ongehoord.

“Maar sê nou ….,” bly my vriend por. Dié hardnekkigheid bring my by ‘n redakteursbeskouing wat nie almal van die huidige generasie seker deel nie. Noem dit maar, om nie aanstoot te gee aan gevoelige siele nie, ‘n ferme hand aan die stuur. Daarmee bedoel ek dat ‘n redakteur ongenaakbaar moet kan wees en genadeloos moet kan optree. Potensiaal plofbare kopie, veral van iemand met Maas se reputasie, sou ek persoonlik met ‘n fynkam sorgvuldig deurgewerk het. Sinnetjie vir sinnetjie. Woord vir woord. As ek sou twyfel, sou ek die hulp van senior kollegas inroep. As ek steeds twyfel, sou ek eenvoudig ‘n streep daardeur trek of sy skryfsel in die snippermandjie skiet. Vra maar my kollegas van destyds. Hulle sal dit beaam.

Niemand se skryfwerk is immers onaantasbaar of is te vernaam om prulwerk te gaan oorskryf nie – en die snippermandjie is in elk geval waar baie van Maas se produkte eerder tuisgehoort het as in die kolomme van ‘n ordentlike koerant.

Kommersiële belange het in die Maas-geval sterk ter sprake gekom. Ek verkies om te konsentreer op die lesers se waardes, norme en sensitiwiteite. ‘n Redakteur ken sy lesers – of behoort hulle te ken. Hy weet van watter stoffasie die kernkorps gemaak is en wat hulle sal sluk of nie sal sluk nie. As hy verstandig is, sal hy nie willens en wetens grense probeer oorsteek of bakens verskuif nie. Dan lok jy die soort verset uit wat Rapport nou uitgelok het en wat tot groot skade vir hom, sy uitgewers, dié se aandeelhouers en ‘n boel ander belanghebbendes kon gewees het

My vriend se moedswilligheid duur voort. Wat van Rapport se aanspraak dat die noue band tussen hom en sy lesers deur die hele moles opnuut herbevestig is, wil hy weet. Daarop is net een antwoord. Soos ek dit sien, raak die band tussen ‘n blad en sy lesers mos nie eers sigbaar na so ‘n konflagrasie nie. Die bestaan van daardie band vermy juis so ‘n konflagrasie omdat dit dan nie vir die koerant as ‘n skielike verrassing kom wat sy lesers sal aanvaar of nie sal aanvaar nie – hul waardes is deel van die kollektiewe weefsel van die onsigbare vertrouensband wat vir die aanklank tussen hulle sorg.

Dalk klink ek onsimpatiek. Laat ek dus byvoeg: ‘n mens moet jou hoed afhaal vir Tim du Plessis dat hy sy voet so dwars gesit het. En ek glo hom dat dit nie ‘n besluit is wat van bo af aan hom opgedwing is nie. In daardie opsig is die lof vir sy moed en vir Rapport se daadwerklike optrede onderskryfbaar.

Aan die ou einde van die dag – om ‘n gevierde losskakel aan te haal – is die een feit wat uitstaan, egter nie hoe verdienstelik of onverdienstelik Rapport die Maas-virus uit sy gestel geskud het nie. Dit is dat hy die virus uit die staanspoor so ‘n houvas op hom gegee het dat hy gedwing was om te doen wat hy gedoen het.

Vir al die betrokkenes sou dit onteenseglik beter gewees het as pro-aktief opgetree is, eerder as te skarrel nadat die koeël reeds deur die kerk was. As daardie lessie insink, sal iets goeds darem uit die petalje gebore word. Dan sal selfs hierdie onbegrypende oud-redakteur sy ongemak maar filosofies probeer verduur. (HvD)

Deel dit: